Mở thừa kế là gì? Thời điểm và địa điểm mở thừa kế theo quy định Bộ luật dân sự 2015 như thế nào?

Mở thừa kế là một trong các quy định cơ bản của pháp luật về thừa kế gồm các quy định về thời điểm và địa điểm mở thừa kế. Các quy định này hết sức quan trọng đối với người để lại di sản cũng như người được hưởng di sản trong quá trình phân chia di sản thừa kế cho phù hợp, tránh ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của những người liên quan.

Cùng Luật sư ADB Saigon tìm hiểu thêm về mở thừa kế, thời gian và địa điểm mở thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 qua bài viết dưới đây:

Cơ sở pháp lý

Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015

Mở thừa kế là gì?

Khái quát về thừa kế và người thừa kế

Thừa kế với ý nghĩa là một phạm trù kinh tế có mầm móng và xuất hiện ngay trong thời kỳ sơ khai của xã hội loại người. Ở thời kỳ này, việc thừa kế nhằm di chuyển tài sản của người chết cho người còn sống được tiến hành dựa trên quan hệ huyết thống và do những phong tục tập quán riêng của từng bộ tộc, thị tộc quyết định.

Quyền thừa kế là một trong những quyền cơ bản của công dân được pháp luật của các quốc gia ghi nhận. Quyền thừa kế có quan hệ chặt chẽ với quyền sở hữu, hình thức sở hữu quyết định việc thừa kế trong xã hội, vì vậy quyền thừa kế mang bản chất giai cấp sâu sắc. Thừa kế là sự kế quyền tổng hợp của những người sống đối với quyền và nghĩa vụ của người đã khuất. Việc kế quyền toàn bộ hay một bộ phận quyền, nghĩa vụ do người chết để lại còn phụ thuộc vào các quy định của pháp luật và ý chí của người để lại di sản, người hưởng di sản.

Người thừa kế theo Bộ luật dân sự là người được thừa hưởng di sản thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật. Người thừa kế theo pháp luật chỉ có thể là cá nhân và phải là người có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng đối với người để lại đi sản. Người thừa kế theo di chúc có thể là cá nhân hoặc tổ chức hoặc Nhà nước. Những người thừa kế có các quyền, nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại.

– Người thừa kế là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế; người đã thành thai vào thời điểm mở thừa kế; và sinh ra mà còn sống cũng là người thừa kế. Người thừa kế là pháp nhân, tổ chức thì phải còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Người thừa kế phải thực hiện các nghĩa vụ sau:

+ Người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Trường hợp này pháp luật khuyến khích người thừa kế thực hiện toàn bộ nghĩa vụ của người chết để lại kể cả những trường hợp không còn di sản để lại.

+ Trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết dể lại được người quản lý di sản thực hiện theo thỏa thuận của những người thừa kế.

+ Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản đo người chết để lại tương ứng nhưng không vượt  quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

+ Trong trường hợp nhà nước, cơ quan, tổ chức hưởng di sản theo di chúc thì cùng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân.

+ Người thừa kế có quyền nhận di sản thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật. Ngoài ra, người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.

Khái niệm về mở thừa kế

Mở thừa kế được hiểu theo nghĩa thông thường là việc bắt đầu hình thành trên thực tế quan hệ thừa kế.

Thời điểm và địa điểm mở thừa kế theo quy định Bộ luật Dân sự năm 2015

Thời điểm mở thừa kế

Theo quy định tại khoản 1 Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015: “Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định tại khoản 2 Điều 71 Bộ luật này”. Như vậy, theo quy định này thì thời điểm mở thừa kế được xác định trong hai trường hợp:

Trường hợp một người chết về mặt sinh học (chết thực tế) thì thời điểm mở thừa kế đối với di sản do người đó để lại là thời điểm người đó chết.

Trường hợp một người chết về mặt pháp lý (tuyên bố đã chết) thì thời điểm mở thừa kế đối với di sản do người đó để lại là ngày chết của người đó được Tòa án có thẩm quyền xác định cụ thể trong quyết định tuyên bố người đó là đã chết.

Việc xác định thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa rất quan trọng, bởi lẽ xác định chính xác thời điểm mở thừa kế sẽ là căn cứ để xác định chính xác các vấn đề sau:

• Thứ nhất, xác định chính xác di sản thừa kế của người chết để lại.
• Thứ hai, việc xác định thời điểm mở thừa kế là căn cứ để xác định thời điểm phát sinh quyền và nghĩa vụ của người thừa kế.
• Thứ ba, việc xác định thời điểm mở thừa kế là căn cứ để xác định thời điểm có hiệu lực của di chúc do do người chết để lại.
• Thứ tư, việc xác định thời điểm mở thừa kế là căn cứ để xác định người thừa kế của người để lại di sản.
• Thứ năm, thời điểm mở thừa kế là căn cứ để xác định thời hiệu trong thừa kế.

Địa điểm mở thừa kế

Theo quy định tại khoản 2 Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015: “Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản; nếu không xác định được nơi cư trú cuối cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ di sản hoặc nơi có phần lớn di sản”. Như vậy, địa điểm mở thừa kế trước tiên được xác định là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản. Trong trường hợp không thể xác định được nơi cư trú cuối cùng của người để di sản thì địa điểm mở thừa kế được xác định theo nơi có tài sản của người chết. Theo đó, nếu người chết chỉ để lại tài sản ở một nơi thì địa điểm mở thừa kế được xác định là nơi có tài sản của họ. Nếu người chết để lại tài sản ở nhiều nơi khác nhau thì địa điểm mở thừa kế được xác định là nơi người đó để lại phần lớn tài sản của mình.

Việc xác định địa điểm mở thừa kế có ý nghĩa quan trọng bởi địa điểm mở thừa kế theo pháp luật tố tụng dân sự là nơi để xác định Tòa án nhân dân có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về thừa kế; địa điểm mở thừa kế là nơi thực hiện việc quản lý di sản, xác định cơ quan có thẩm quyền quản lý di sản trong trường hợp chưa xác định được người thừa kế và di sản chưa có người quản lý; địa điểm mở thừa kế là nơi thực hiện việc thanh toán, phân chia di sản, kiểm kê di sản trong trường hợp cần thiết để ngăn chặn việc phân tán hoặc chiếm đoạt tài sản trong khối di sản. Ngoài ra, địa điểm mở thừa kế còn là nơi thực hiện việc thống kế di sản của người chết nếu người chết để lại tài sản ở nhiều nơi khác nhau.

Như vậy, địa điểm mở thừa kế là nơi làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ của người thừa kế, là nơi Tòa án nhân dân có thẩm quyền sẽ giải quyết việc thừa kế, là nơi Tòa án nhân dân có thẩm quyền sẽ giải quyết việc thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật, nơi thực hiện việc quản lý hoặc thống kê di sản thừa kế.

Trên đây là bài viết tham khảo của Luật sư ADB SAIGON về Mở thừa kế, thời điểm và địa điểm mở thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Hy vọng bài viết này sẽ cung cấp những thông tin hữu ích cho bạn đọc. Quý khách hàng có nhu cầu tìm hiểu thông tin tư vấn pháp luật hình sự hoặc cần luật sư tư vấn ly hôn nhanh, thủ tục khai nhận di sản thừa kế… có thể liên hệ với chúng tôi qua Hotline: 0377 377 877, qua zalo hoặc nhắn tin qua Fanpage: https://www.facebook.com/luatsutaibinhduong