Khi xảy ra tình thế cấp thiết chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản có quyền và nghĩa vụ như thế nào?

Trong trường hợp xảy ra tình thế cấp thiết có nguy cơ gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà nước, của cộng đồng, của những chủ thể khác, thì chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác bắt buộc phải chấp nhận tài sản của mình bị thiệt hại để bảo vệ lợi ích chung. Vậy trong trường hợp xảy ra tình thế cấp thiết thì quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác với tài sản được quy định như thế nào? Cùng Luật sư ADB SAIGON tìm hiểu qua bài viết dưới đây

Thế nào là tình thế cấp thiết

Khoản 1 Điều 171 Bộ luật Dân sự 2015 định nghĩa như sau:

“1. Tình thế cấp thiết là tình thế của người vì muốn tránh một nguy cơ đang thực tế đe dọa trực tiếp lợi ích công cộng, quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác mà không còn cách nào khác là phải có hành động gây một thiệt hại nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn chặn.”

Như vậy một sự kiện được coi là tình thế cấp thiết khi đáp ứng đầy đủ các yếu tố sau:

• Tồn tại một nguy cơ thực tế đe dọa trực tiếp lợi ích công cộng, lợi ích hợp pháp của mình hoặc của người khác. Nguy cơ đó chưa xảy ra nhưng phải có đầy đủ các dấu hiệu cho rằng nó chắc chắn sẽ xảy ra. Nguyên nhân gây ra tình thế đó có thể xuất phát từ hành vi của con người hoặc do những tác động của thiên nhiên và tự thân tài sản.
• Hành vi gây thiệt hại cho tài sản của người khác phải là biện pháp tối ưu và hiệu quả nhất mà người gây thiệt hại sử dụng để giảm thiểu một cách tối đa nhất thiệt hại xảy ra. Tức là không còn cách nào khác để xử lý ngoài thực hiện hành vi gây thiệt hại.
• Thiệt hại xảy ra do hành động gây ra phải nhỏ hơn thiệt hại cần ngăn ngừa. Vì mục đích của việc áp dụng các biện pháp trong tình thế cấp thiết là nhằm ngăn chặn thiệt hại xảy ra hoặc hạn chế phần nào thiệt hại.

Nghĩa vụ của chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản trong tình thế cấp thiết

Căn cứ vào quy định tại khoản 2 Điều 171 Bộ luật Dân sự 2015 thì khi xảy ra tình thế cấp thiết thì chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản không được cản trở người khác dùng tài sản của mình hoặc cản trở người khác gây thiệt hại đối với tài sản đó để ngăn chặn, làm giảm mối nguy hiểm hoặc thiệt hại lớn hơn có nguy cơ xảy ra. Hay nói cách khác, nghĩa vụ của chủ sở hữu tài sản trong bối cảnh này là không hành động.

Quyền của chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản trong tình thế cấp thiết

Khoản 3 Điều 171 Bộ luật Dân sự 2015 quy định việc gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết không phải là hành vi xâm phạm quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản. Chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản bị thiệt hại trong tình thế đó được bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 595 của Bộ luật Dân sự 2015.

“Điều 595. Bồi thường thiệt hại trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết

1.Trường hợp thiệt hại xảy ra do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết thì người gây thiệt hại phải bồi thường phần thiệt hại xảy ra do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết cho người bị thiệt hại.

2.Người đã gây ra tình thế cấp thiết dẫn đến thiệt hại xảy ra thì phải bồi thường cho người bị thiệt hại.”

Như vậy, chủ thể phải bồi thường trong tình thế cấp thiết được xét trong các trường hợp sau đây:

• Hai chủ thể cùng phải bồi thường: Người gây thiệt hại do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết và Người đã gây ra tình thế cấp thiết. Mức bồi thường của người gây thiệt hại do vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết chỉ là mức thiệt hại vượt quá, còn mức bồi thường của người gây ra tình thế cấp thiết là những thiệt hại cần ngăn chặn;
• Một chủ thể phải bồi thường: Chỉ có người gây ra tình thế cấp thiết phải bồi thường bởi người gây thiệt hại trong tình thế cấp thiết đã đáp ứng đúng yêu cầu;
• Không chủ thể nào phải bồi thường: Không có người gây ra tình thế cấp thiết và người gây thiệt hại trong tình thế đó đã đáp ứng đúng yêu cầu. Tức là trường hợp nguyên nhân gây ra thiệt hại nằm ngoài con người, do thiên nhiên gây ra (lũ lụt, bão, cháy, động đất…) thì trách nhiệm bồi thường trong tình thế cấp thiết không đặt ra mà phải coi là rủi ro mà chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản phải gánh chịu.

Trên đây là bài viết tham khảo của Luật sư ADB SAIGON về các Quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản trong trường hợp xảy ra tình thế cấp thiết theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Luật sư ADB SAIGON luôn sẵn sàng tư vấn pháp lý miễn phí (qua điện thoại 0907520537, tư vấn trực tiếp, qua zalo, fanpage…) về tất cả các thắc mắc nhiều lĩnh vực khác nhau như Luật sư Hình sự, Luật sư Hôn nhân Gia đình, Luật sư Dân sự, Luật sư Doanh Nghiệp, Luật sư Đất đai…