Thẩm quyền, trách nhiệm quyết định và thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt?

Điều 225 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 đã quy định cụ thể thẩm quyền, trách nhiệm quyết định và thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.

Căn cứ pháp lý?

Theo Điều 225 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 quy định:

“Điều 225. Thẩm quyền, trách nhiệm quyết định và thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt

1. Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên tự mình hoặc theo yêu cầu của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự cấp quân khu có quyền ra quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt. Trường hợp vụ án do Cơ quan điều tra cấp huyện, Cơ quan điều tra quân sự khu vực thụ lý, điều tra thì Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp huyện, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự khu vực đề nghị Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu xem xét, quyết định áp dụng.

2. Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt ghi rõ thông tin cần thiết về đối tượng bị áp dụng, tên biện pháp được áp dụng, thời hạn, địa điểm áp dụng, cơ quan tiến hành biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt và các nội dung quy định tại khoản 2 Điều 132 của Bộ luật này.

3. Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải được Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành. Thủ trưởng Cơ quan điều tra đã ra quyết định áp dụng có trách nhiệm kiểm tra chặt chẽ việc áp dụng biện pháp này, kịp thời đề nghị Viện kiểm sát hủy bỏ nếu xét thấy không còn cần thiết.

Cơ quan chuyên trách trong Công an nhân dân, Quân đội nhân dân theo quy định của pháp luật có trách nhiệm thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.

4. Thủ trưởng Cơ quan điều tra, Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền và người thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải giữ bí mật.”

Biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt?

Theo Điều 223 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt gồm: Ghi âm, ghi hình bí mật; Nghe điện thoại bí mật; Thu thập bí mật dữ liệu điện tử.

– Ghi âm bí mật là biện pháp ghi lại nội dung của cuộc trò chuyện, trao đổi của các đối tượng tình nghi trong vụ án với nhau; ghi lại cuộc nói chuyện giữa đối tượng tình nghi với người tố giác tội phạm…

– Ghi hình bí mật là biện pháp ghi lại hình ảnh của đối tượng nghi vấn có hành vi phạm tội để chứng minh, làm rõ diễn biến, tính chất của hành vi phạm tội.

– Nghe điện thoại bí mật là biện pháp nghe và có thể ghi lại lời nói của đối tượng nghi vấn để bổ sung chứng cứ chứng minh hành vi phạm tội của đối tượng nghi vấn. Biện pháp nghe điện thoại bí mật có thể ghi lại cuộc trao đổi, bàn bạc của đối tượng khi chuẩn bị thực hiện hành vi phạm tội, các biểu hiện trong quá trình cũng như khi đã thực hiện hành vi phạm tội.

– Thu thập bí mật dữ liệu điện tử là thu thập một cách bí mật các thông tin dưới dạng điện tử như: Ký hiệu, chữ viết, chữ số, hình ảnh, âm thanh được tạo ra, lưu trữ, truyền đi bởi phương tiện điện tử. Dữ liệu điện tử có thể được mã hóa, được ẩn đi bởi sự chủ ý của người dùng, nhất là đối với các tội phạm sử dụng công nghệ cao khi người phạm tội thường tìm mọi cách để che giấu những thông tin, tài liệu liên quan đến hành vi phạm tội của mình.

Như vậy có thể thấy, các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt ảnh hưởng trực tiếp đến quyền con người. Cụ thể là quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác. Quyền này có nội dung như sau: Không ai được bóc mở, kiểm soát, thu giữ trái luật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư của người khác (đoạn 2 khoản 2 Điều 21 Hiến pháp 2013). Sự ghi nhận các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt trong Bộ luật tố tụng hình sự 2015 là cần thiết.

Vì sao cần quy định thẩm quyền áp dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt?

Các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt hạn chế nhất định tối quyền tự do cá nhân, không được áp dụng rộng rãi và do đó chúng khác biệt với các biện pháp điều tra thông thường khác (ở đối tượng áp dụng, chủ thể áp dụng, thủ tục, trình tự áp dụng và hậu quả pháp lý).

Tuy là biện pháp đặc biệt nhưng chúng được Nhà nước cho phép áp dụng trong những điều kiện nhất định xuất phát từ sự cân nhắc giữa lợi ích của việc điều tra, phát hiện tội phạm và trách nhiệm bảo vệ quyền con người, quyền công dân của chính Nhà nưốc

Kết quả điều tra sẽ được sử dụng làm chứng cứ chứng minh tội phạm (và cả sự vô tội của bị can), nhất là trong các vụ án phức tạp, nghiêm trọng mà chứng cứ thu được bằng biện pháp điều tra thông thường là không thể hoặc không đầy đủ.

Chính vì vậy, thẩm quyền áp dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt cần được quy định rõ ràng trong Bộ luật tố tụng hình sự. Trách việc áp dụng tùy tiện.

Thẩm quyền, trách nhiệm quyết định việc áp dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt?

Trước tiên, Điều 225 quy định rõ: Ai là người có thẩm quyền ra quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt. Điều 225 quy định chỉ Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, cấp quân khu trở lên mới được quyền quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.

Cụ thể sẽ là: Thủ trưởng cơ quan cảnh sát điều tra Bộ Công an; Thủ trưởng cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an; Thủ trưởng Cơ quan điều tra hình sự Bộ Quốc phòng; Thủ trưởng cơ quan An ninh điều tra Bộ Quốc phòng; Thủ trưởng Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Thủ trưởng Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương; Thủ trưởng cơ quan cảnh sát điều tra Công an cấp tỉnh; Thủ trưởng cơ quan An ninh điều tra Công an cấp tỉnh; Thủ trưởng Cơ quan điều tra hình sự quân khu và tương đương; Thủ trưởng cơ quan An ninh điều tra quân khu và tương đương.

Về nguyên tắc, Thủ trưởng Cơ quan điều tra nêu trên căn cứ vào trường hợp quy định tại Điều 224 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 để tự mình quyết định áp dụng hay không áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt quy định tại Điều 223 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015. Tuy nhiên, Điều 225 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 cũng quy định thêm là Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, cấp quân khu có quyền yêu cầu Thủ trưởng Cơ quan điều tra hữu quan áp dụng biện pháp điều tra tố tụng hình sự đặc biệt.

Còn trong trường hợp vụ án thuộc trường hợp quy định tại Điều 224 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 đang được thụ lý, điều tra ở cấp huyện, cấp khu vực thì Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp huyện, cấp khu vực đề nghị Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, cấp quân khu xem xét, quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.

Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt của Thủ trưởng Cơ quan điều tra có thẩm quyền phải ghi rõ thông tin cần thiết về: tên biện pháp được áp dụng; áp dụng đối với ai; thời hạn và địa điểm áp dụng; cơ quan áp dụng; các nội dung khác theo quy định tại khoản 2 Điều 132 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.

Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải được Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành. Thủ trưởng Cơ quan điều tra đã ra quyết định có trách nhiệm kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ việc áp dụng và kịp thời đề nghị Viện trưởng Viện kiểm sát đã phê chuẩn hủy bỏ nếu xét thấy không còn căn cứ để tiếp tục áp dụng.

Dù Điều 225 không quy định thẩm quyền của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự trung ương trong việc phê chuẩn và quyết định những vấn đề liên quan đến áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, nhưng theo chúng tôi, khi Luật quy định: Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp thì có nghĩa là ở cấp trung ương, đó là Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự trung ương.

Điều luật cũng yêu cầu Thủ trưởng Cơ quan điều tra, Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền và người được giao thi hành quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải giữ bí mật về việc áp dụng.

Phaplynhanh.vn  đang hỗ trợ cho người dân, doanh nhân và doanh nghiệp trên khắp cả nước ở nhiều lĩnh vực khác nhau như Luật sư Hình sự, Luật sư Hôn nhân Gia đình, Luật sư Dân sự, Luật sư Doanh Nghiệp, Luật sư Đất đai… tư vấn ly hôn nhanh, tư vấn luật thừa kế,… liên hệ với chúng tôi qua thông tin tại Website, Hotline: 0907520537 hoặc Fanpage: Pháp lý nhanh.VN